Tarihçe
DENİZ BİLİMLERİ VE TEKNOLOJİSİ ENSTİTÜSÜ’NÜN KURULUŞ VE GELİŞİM TARİHİ
1973 yılında deniz araştırmalarını başlatmak için Ege Üniversitesi’nin “Bölgesel Kalkınma için Multidisipliner Araştırma Programı” kapsamında “İzmir Körfez Projesi” hayata geçirilmiştir. Projenin onayı Nisan 1974’te Rektör Prof. Dr. Yusuf VARDAR başkanlığında Ege Üniversitesi Senatosu’nda proje önerisi incelenerek oybirliği ile kabul edilmiştir. Proje çerçevesinde denizel veri toplama çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli gemi laboratuvar teşkilatının kurulması ve bu iş için de Et ve Balık Kurumu’na ait, İstanbul’da atıl vaziyette bulunan “ARAR” adlı geminin proje emrine verilmesi hususunu dönemin Ticaret Bakanlığı’na arz edilmiştir. Yapılan bu talebe karşın, ilgili bakanlık kısa bir süre sonra bu gemiyi İstanbul Üniversitesi Hidrobiyoloji Enstitüsü’ne devretmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak, 6 Kasım 1974 tarihinde Ege Üniversitesi, Mühendislik Bilimleri Fakültesi Kurulu, fakülteye bağlı olarak “Deniz Bilimleri ve Teknolojisi” konusunda araştırma ve eğitim yapabilecek bir kuruluş için girişimlerde bulunma kararı almış ve “Deniz araştırmalarının fiilen yapılabilmesi için her şeyden önce eleman ve donatılmış bir gemiye ihtiyaç olduğunu” vurgulayan bir rapor ile birlikte bir araştırma gemisi projesini dönemin Devlet Planlama Teşkilatı’na sunmuştur. 26 Mart 1975 tarihinde Devlet Planlama Teşkilatı’nda toplanan Deniz Sorunları Özel İhtisas Komisyonu’nun raporunda “Ege Üniversitesi’nde, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü kurulması ve bu yönde araştırmalar planladığı konusu toplantı gündeminde yer almıştır. Yine aynı dönemde, Mühendislik Bilimleri Fakültesi Kurulu “Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nün kurulmasını incelemek ve konu hakkında bir rapor hazırlamak için görevlendirdiği komisyonun yazılı görüşlerini 25 Haziran 1975 tarihli toplantısında oybirliği ile kabul etmiş ve gereği için Senatoya sunmuştur. Senato, 14 Temmuz 1975 günlü toplantısında konuyu incelemek için tekrar beş kişilik bir komisyon oluşturmuştur. Mühendislik Bilimleri Fakültesi, yurt içinde yapılan çeşitli incelemeler sonucu araştırma gemisinin yurt dışında inşası için Maliye Bakanlığı’ndan izin talep etmiş, 26 Haziran 1975 tarihinde iki kişilik bir komisyonu yurt dışında görevlendirmiştir. Komisyonun raporunu Maliye Bakanlığı 11 Temmuz 1975 tarihinde onaylamış, 19 Temmuz 1975 günkü oturumda da Mühendislik Bilimleri Fakültesi Kurulu “Araştırma Gemisinin bu konuda uzmanlaşmış ve daha önce çok sayıda üniversiteye benzer araştırma gemileri inşa etmiş bir Alman (Batı) gemi tersanesine inşa ettirilmesi görüşünü” benimsemiş ve senatoya arzına karar vermiştir. Senato önce 14 Ekim 1975 tarihinde 100/19 kararıyla “Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nün kurulmasına karar vermiştir. Diğer taraftan 30 Aralık 1975 günkü 109 sayılı oturumunda da yine “Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü”nün araştırmaları için kırk milyon lira karşılığında alınacak gemi ile ilgili komisyon raporunu görüşmüş, aynen benimsemiş ve Mühendislik Bilimleri Fakültesi’ne yetki verilmesini onaylamıştır. 1975 yılı 26 Mart’ında başlayıp 30 Aralık günü sonuca ulaşan bu öneri ve kararlar dizisi “Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü” ile o andan itibaren üç yıl içinde gerçekleştirdiği “Araştırma Gemisinin inşası” için son derece önemlidir. Daha sonraları 15 Kasım 1978 ‘de Piri Reis Araştırma Gemisi’nin İzmir’e gelişi; 19 Şubat 1979’da ülke hizmetine resmen girmesi, Ege Denizi’nin ulusal ve uluslararası sularında, Marmara Denizi’nde, Karadeniz ve Akdeniz’de dinmeyen bir şevkle ve fedakârlıkla sayısı iki yüz elliyi aşan bilimsel ve teknik sefer yapılması ve giderek daha sonraki yıllarda başarılı çalışmaların ortaya konulması; Enstitü’nün kıymetli bilim adamlarının her kademedeki gayretli idareci ve görevlilerinin, Araştırma Gemisinin vefakâr zabitan ve gemi adamları ile bütün teknik ve yardımcı personelin sarf ettikleri mesailerinin fevkalade güzel ve 1975 yılından başlayarak günümüze ulaşan sonuçları olmuştur.
Bugünkü yerini 2809 sayılı kanunla Dokuz Eylül Üniversitesi bünyesinde almış bulunan Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü 1975 yılı başlangıcında fedakâr müteşebbislerinin attıkları temel ve onu takip eden yıllarda devamlı ve bilinçli olarak sayısız araştırmacı, idari ve teknik eleman tarafından konan harç ve tuğlalarla haklı olarak Türkiye düzeyinde bir başarı doruğuna doğru yoluna devam etmektedir.
Şubat 1976’da Batı Almanya “Schiffswerft JULIUS DIEDRICH” tersanesinde araştırma gemisinin yapımına başlanmıştır. Yapımı tamamlanan K. Piri Reis Araştırma Gemisi, 20 Ekim 1978’de Almanya’dan ayrılarak Türkiye’ye doğru yola çıkmıştır. Akdeniz’de çeşitli limanlara uğrayarak, 15 Kasım’da 4000 millik seferini tamamlamış ve Türkiye’ye varmıştır.
AMAÇ
Deniz Bilimleri ve Deniz Teknolojisi gibi çok disiplinli alanlarda bilimsel ve/veya mühendislik araştırmaları yürüten bir kurum olarak, temelde denizel çevreyi araştırma ve incelemeler yoluyla anlayarak, canlı, cansız ve kültürel deniz kaynaklarının yönetimine yönelik güncel ve geçerli bulgu ve bilgiler üretmeyi amaçlamaktadır. Ülkenin denizel çıkarlarının ve denizlerdeki varlığının sürdürülebilmesi ve geliştirilmesi açısından vazgeçilmez unsur olan deniz araştırma faaliyetleri yoluyla, bilime evrensel katkılar sağlamak ve denizel kaynakların sürdürülebilir kullanım olanaklarını insanlığın yararına sunabilecek teknolojileri geliştirmek uğraşı veren, en üst teknolojik düzeyde ortaya konan ürünlerin evrensel standartlara sahip olmasını ve hatta bu standartların daha da geliştirilmesi hedefine odaklanmış bir araştırma enstitüsüdür. Üniversitemiz bünyesinde lisansüstü öğretim programlarını düzenleyerek yürüten Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Ana Bilim Dalı olarak Deniz Bilimleri ve Deniz Teknolojisi alanları kapsamına giren birçok konuda lisansüstü öğretim programlarının yürütülmesi görevini üstlenmiştir.
KURULUŞ
Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, 14.10.1975 tarihinde (Ege Üniversitesi Senatosu 100 sayılı oturumu, karar no:19), Ege Üniversitesine bağlı olarak kurulmuş olup, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununa göre yapılan teşkilatlandırma sonucu 19 Temmuz 1982’de 41 Sayılı Kanun Hükmündeki Kararnamenin kabulü ve bunu kanunlaştıran 28 Mart 1983 tarih ve 2809 Sayılı Kanunla Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü’ne bağlanmıştır.
1973 yılında deniz araştırmaları düşüncesi, Ege Üniversitesi içinde “Bölgesel Kalkınma için Multidisipliner Araştırma Programı” çerçevesinde başlamış ve denizel veri toplama çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli gemi laboratuvar donanımının kurulması söz konusu olmuştur. 6 Kasım 1974 tarihinde Mühendislik Bilimleri Fakültesi Kurulu, Prof. Dr. Kemal KARHAN başkanlığında, fakülteye bağlı olarak ve “Deniz Bilimleri ve Teknolojisi” konusunda araştırma yapabilecek bir kuruluş için girişimlerde bulunma kararı almış ve “deniz araştırmalarının fiilen yapılabilmesi için her şeyden önce eleman ve donatılmış bir gemiye ihtiyaç olduğunu” vurgulayan bir rapor ile birlikte bir araştırma gemisi projesini Devlet Planlama Teşkilatı’na sunmuştur.
Enstitü, Ege Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Fakültesi’nin, 1978 Mart’ında beş ayrı fakülteye dönüşmesi sonucunda Yer Bilimleri Fakültesi’ne bağlanmış olup, 8 Nisan 1980’de de doğrudan Ege Üniversitesi Rektörlüğü bünyesinde faaliyetini sürdürecek statü kazandırılmıştır.
20/07/1982 yılında, 17760 sayılı T.C. Resmi Gazete’de (18.madde, h fıkrası) yayımlanarak, Dokuz Eylül Üniversitesi bünyesinde Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü olarak kurulmuştur. Kurucu Müdürü Prof. Dr. Erol İZDAR’dır.
Enstitü’nün ilk lisansüstü öğrencisi Jeoloji Mühendisi Şerif BAŞOĞLU olup “İzmir İç Körfezi Hidrografisi ve Sedimantolojisi (1975)” başlıklı tezi ile mezun olmuştur.
AKADEMİK TEŞKİLAT BAKIMINDAN GELİŞİM
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu gereğince lisan üstü eğitimin yalnız enstitülerde yapılmasının kabul edilmesi üzerine, Ege Üniversitesi bünyesinde bulunan eski Makine Fakültesi Gemi Mühendisliği Bölümü, 1982 yılında Enstitüye bağlanarak “Deniz Teknolojisi Anabilim Dalı”nı oluşturmuş ve bu tarihten itibaren de “Deniz Bilimleri Anabilim Dalı” ile birlikte iki anabilim dalı ile eğitim ve uygulamalarını devam ettirmiştir.
Ege Üniversitesi, Mühendislik Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Erol İZDAR başkanlığında bir komisyon raporu ile Enstitü’nün amaç ve hedefleri “Eğitim” ve “Araştırma” ana başlıklarıyla 1975’de belirlenmiştir:
Deniz Bilimleri
• Deniz jeolojisi ve jeofiziği ile deniz dibi ekonomik maden yataklarının ve petrol olasılıklarının araştırılması ve teknolojisi
• Deniz kimyasal ve çevre mühendisliği açısından deniz deşarjları ve teknolojisi
• Fiziksel oşinografi ve denizdeki mekaniği, dalga mekaniği
Deniz Teknolojisi
• Kıyı ve kıyı yapıları mühendisliği ve teknolojisi
• Deniz haritalaması ve batimetrisi
• Deniz araçları teknolojisi
• Deniz teknolojisi ve ekonomisi ile buna ilişkin hukuksal konular
• Deniz yapıları ve teknolojisi
Enstitü bünyesinde EBAMER (Ege Bölgesi Araştırma ve Uygulama Merkezi) ve TEKNEMER (Tekne Üretim Teknolojileri Araştırma ve Uygulama Merkezi) bulunmaktadır.
1987 yılı Bakanlar Kurulu kararıyla kurulmuş bulunan İslam Ülkeleri Oşinografi Bilim ve Teknolojş Ağı Merkezi’de (Inter-Islamic Center of Science and Technology Network on Oceanography, INOC) Enstitü içerisinde yer almaktadır.
BİNALAR VE TESİSLER BAKIMINDAN GELİŞİM
26 Haziran 1975 tarihinde Ege Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Fakültesine bağlı olarak kurulmasına karar verilen Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’ne aynı yıl içinde Dekanlık teşebbüsü ile Bornova’daki Fakülte binaları içinde iki oda tahsis edilmiştir. 1976 yılı sonuna doğru ise Mithatpaşa (Karataş) caddesi üzerinde biri büro diğeri de laboratuvar olarak kullanılmak üzere kira ile iki daire kiralanmıştır. Bu dönemde, çeşitli projelerle ilgili deniz çalışmaları da sürdürülmüştür. Alınan bir çok zemin numunesinin analiz ve diğer testlerinin gecikilmeden yapılması zorunlu olmuştur. Ancak Enstitü’nün geçici olarak bulunduğu mekânlarda bu işlemlerin yürütülmesine imkân olmadığı için, çalışmaları büyük ölçüde destekleyen liman inşaatları Ege Bölge Müdürlüğü Halkapınar’da liman sahası içerisinde mevcut büyükçe bir alanı, Enstitü’ye tahsis etmiştir. Bu sayede 1973 yılı Mart ayına kadar her türlü zemin deneylerinin ve diğer laboratuvar çalışmalarının yapılacağı bir yer sağlanmıştır. Enstitü 1978 yılında, Mühendislik Fakültesi’nin Ön Lisans Yüksek Okulları için kiralamak zorunda kaldığı okula ait binaya taşınmıştır. 1978-1982 yılları arasında Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitü Hukuk Fakültesi ile müştereken kullandığı bu binada gerekli olan laboratuvarlar ikmal edilmiş ve Enstitü gerçek hüviyetini kazanmıştır. Ayrıca, 1981 yılında kara tesislerine olan ihtiyaç Devlet Planlama Teşkilatı ilgililerine anlatılmış ve proje yapımı için ilk ödenek bu suretle tahsis edilmiştir. Aynı dönemde, Ege Üniversitesi bünyesinde iki benzer Enstitü daha mevcuttu. Fen Fakültesine bağlı Hidrobiyoloji Enstitüsü ile 1980 Kasım’ından itibaren doğrudan Rektörlüğe bağlanmış bulunan Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nün Urla’da küçük olmakla beraber modern bir laboratuvar tesisinde araştırmalar yapmaya başlamıştır. 1982 yılı Temmuz ayı içinde 41 sayılı kanun hükmünde kararname ile, Ege Üniversitesi’nin Urla’da laboratuvar tesisleri bulunan Hidrobiyoloji Enstitüsü kaldırılmış ve o tarihe kadar aynı Üniversiteyi bağlı olarak hizmet vermiş bulunan Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü ise Dokuz Eylül Üniversitesi’ne bağlanmıştır. Aynı yılın kasım ayı içinde, Enstitü’nün Hukuk Fakültesi ile birlikte kullandığı Mithatpaşa Caddesi üzerindeki binadan, mülkün İçişleri Bakanlığı’nca polis evi yapılmak üzere satın alınması nedeniyle, çıkmak zorunda kalmıştır. Henüz bir aylık Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nün yıllar sonra idari binasız kalması, hem Enstitü hem de Üniversite yönetimi için büyük bir üzüntü nedeni olmuştur. 1982 yılı içinde verilen yatırım Temmuz ayında yeni kurulan Dokuz Eylül Üniversitesi’nin kadro kanununun çıkmaması ve muhasebe teşkilatını kuramaması nedeniyle kullanılamamıştır. 1983 yılında ise verilen 25 Milyon TL tahsisat Üniversite’nin diğer ihtiyaç duyduğu inşaatlarına aktarılmıştır. 1984 yılının ikinci yarısında dört yıldan bu yana ısrarla talep edilmiş olan “İskele ve Barınak” acil tesislerinin inşaatı bu kez de Ege Üniversitesi’nin uygulama merkezine dönüştürülmüş bulunan Urla, Hidrobiyoloji tesislerinde mevcut gelişme alanı üzerinde mülkiyeti ve kullanımı Dokuz Eylül Üniversitesi’ne ait olacak şekilde başlatılmıştır. Böyle bir yaklaşım her iki Üniversite’nin yıllar sonra da olsa deniz bilimleri konularında anlamlı beraberliğini oluşturmuştur. Projeleri 1981 yılında tamamlanmış bulunan, (Günümüzdeki Enstitü yerleşkesi) İnciraltı sahil şeridi üzerinde İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından tahsis edilen 33.000 metrekare alana yerleşmesi öngörülen ve Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü yönetim ve araştırma ünitelerinin inşaatına henüz başlanmamıştı. Fakat bu tesislere ait dolgu işlemleri Y.S.E. İzmir Bölge Müdürlüğü tarafından 1985 yılı içinde yarı yarıya tamamlanmıştır.
Söz konusu sahadaki yerleşim yeri, 1994’de tamamlanarak, Enstitü bugünkü mekânına kavuşmuştur. Binada 150 kişi kapasiteli Erol İZDAR Konferans Salonu, 30 kişi kapasiteli Tosun KONUK Salonu ile 12 ve 18 kişilik iki derslik mevcuttur. Kütüphane, 90 m2 olup, 8 kişilik okuyucu kapasitesine sahiptir. 2011 yılı istatistik formuna göre sisteme kayıtlı 291 Türkçe kitap, 974 İngilizce kitap, 25 Fransızca kitap, 35 Almanca kitap olmak üzere toplam 1.325 kitap bulunmaktadır. Seyir Hidrografi Haritaları 215 adettir. Süreli yayınlar basılı abone 18 adet, bağış 8 adet ve elektronik 10 adettir. DEÜ, Merkez kütüphane web sitesi üzerinden katalog erişimi ve taraması yapılabilmektedir. Akademik personel tarafından kullanılan 40 civarında, idari personel tarafından kullanılan 11 ofis bulunmaktadır.
1985 yılında çizilen Enstitü yerleşim planı taslağı
Günümüz Enstitü binasının hava fotoğrafı